05.03.2018
10. ULUSAL KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYONU VE HÜCRESEL TEDAVİLER KONGRESİ
BASIN BİLGİ NOTU 3 MART 2018, ANTALYA
Değerli Basın Mensupları,
Yeni dönem yönetim kurulumuzun ilk kongresi olan 10. Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Hücresel Tedaviler Kongresi’ni düzenlemekten, yönetim kurulumuz adına gurur ve mutluluk duyuyoruz.
10. Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Hücresel Tedaviler Kongremiz, ülkemizde düzenli olarak gerçekleştirilen en büyük organizasyon olması yanında yurt dışındaki benzerleri arasında da en önemli birkaç toplantıdan biri olma özelliğini korumaktadır. Giderek çoğalan merkez ve nakil sayısı yanında bu alanda gün geçtikçe artan bilgi birikimleri de dikkate alındığında kongremizin önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Kongre bilimsel programımız beklendiği gibi bu yıl da son derece zengindi. Üç gün boyunca alanlarında uzman ulusal ve uluslararası konuşmacılar bizlerle birlikte oldu. “Sağlık Otoritesi ve Kemik İliği Nakli Oturumu”nda güncel mevzuat ve kemik iliği naklinde geri ödeme politikası konuşuldu. Birbirinden değerli konuşmacı ve oturum başkanları ile bilimsel programda transplantasyonu ayrıntılı olarak inceledik ve güncel gelişmelerle birlikte sorunlarımızı tartışıp çözüm yolları aradık.
Bilimsel programda, erişkin ve pediatrik kök hücre nakli konuları her yönüyle tartışılıp çok değerli bilim insanları tarafından güncel veriler sunuldu. 17 bilimsel oturumun yer aldığı kongremizde, 4 kurs, sözlü sunu oturumları ve bilimsel alt komite toplantıları yapıldı. Kongremizde 30 oturum başkanı ve 48 konuşmacı görev aldı.
Kongremizin ilk gününe Transplantasyon İmmünolojisi Kursu ile başladık. Bu kursta bağışıklık sistemi biyolojisinden tümör ve transplantasyon immünolojisine ilgi çeken güncel konular yer aldı. Nakil merkezlerimizin uluslararası akreditasyon sertifikası alınmasının ne kadar önemli olduğu tartışılmazdır. İki sene önce kurulan JACIE (Dünya ve Avrupa Kemik İliği Nakli Cemiyetleri’nin Ortak Akreditasyon Komitesi) Çalışma Grubu ve bu grubun ilk projesi olan Türk Hematoloji Derneği JACIE Ulusal İşbirliği Projesi başarı ile devam etmekte olup, Türkiye’den iki kemik iliiği nakli merkezi uluslararası akreditasyon başvurusu konusunda önemli yol kat etmiştir. Bu yapısal projenin nakil merkezlerimize ve ülkemize katkısının büyük olacağına inanıyoruz. Bu sene ülkemizde uluslararası akreditasyonu hızlandırmak ve özendirmek amacıyla JACIE Kursu’nun dördüncüsünü düzenledik.
Ülkemizde 84 kemik iliği nakli merkezi mevcuttur ve bu sayının gelecekte artması beklenmektedir. Ünitelerin başarısında hekimlerin yanında hemşire ve diğer çalışanların eğitimi önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda bu sene ilk defa kemik iliği nakli merkez koordinatörlerine yönelik bir kurs düzenledik. Kongrenin son gününde 10. Kemik İliği Transplantasyon ve Aferez Hemşirelik Eğitim Programı’nı düzenliyoruz. Hemşirelik eğitimine çok büyük önem veren THD kursun hedefine ulaşması ve yurt çapında katılım sağlanabilmesi amacıyla her kemik iliği nakli merkezinden bir hemşirenin kongreye katılımını desteklemiştir. Bu sene aferez hemşirelerini de aramızda görmek üzere programı yeniledik.
Heyecanla hazırladığımız ve keyifle tamamlamak üzere olduğumuz bu güçlü bilimsel programda, siz değerli basın mensuplarını aramızda görmekten mutluluk duymaktayız.
Saygılarımızla,
Türk Hematoloji Derneği Yönetim Kurulu
TÜRKÖK Hakkında Genel Bilgi
TÜRKÖK, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın, Hematopoietik kök hücre nakli tedavisi olması gereken hastalar için oluşturduğu Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’nin adıdır. TÜRKÖK Projesi’nin amacı, Türkiye’de kemik iliği nakli olması gereken hastalar için bir Kemik İliği Bankası oluşturulması ve bu bankaya gönüllü olarak kemik iliği veya kandan elde edilen kök hücre bağışlamak isteyen bağışçı adaylarının bulunmasıdır.
Türkiye’de kemik iliği bankacılığı, 1999 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’ne bağlı olarak kurulan TRİS ve 2006 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne bağlı olarak kurulan TRAN adlı iki banka aracılığı ile yürütülmekteyken gönüllü verici sayısını artırabilmek, sistemin daha etkin ve verimli çalışabilmesini sağlamak amacı ile TÜRKÖK projesi hayata geçirilmiştir. T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 1 Nisan 2015 tarihinde faaliyete geçirilen TÜRKÖK Projesi kapsamında kemik iliği nakli için bekleyen hastalar ve çok sayıda gönüllü vericiye ait bilgilerin depolandığı Kemik İliği Bankası, doku tiplendirme laboratuvarı ve gönüllü verici kazanımı programı yer almaktadır.
Gönüllü verici kazanımı, Türk Kızılayı tarafından yapılacak olup bu amaçla TÜRKÖK Projesi kapsamında 7 Kasım 2013 tarihinde T.C. Sağlık Bakanlığı ile Türk Kızılayı arasında işbirliği protokolü imzalanmıştır. Bu bağlamda Ankara, İstanbul, Adana, Antalya, İzmir, Samsun, Düzce, Bursa, Erzurum, Kayseri, Eskişehir ve Gaziantep Kızılay Bölge Kan Müdürlüklerine bağlı gönüllü verici merkezleri kurulmuş ve bugüne kadar 285.000 gönüllü verici kaydı alınmıştır.
Türkiye’de Kemik İliği Nakli’nde Son Durum
Kemik İliği Nakli başta kan kanserleri olmak üzere kemik iliği yetersizlikleri, metabolik hastalıklar, bağışıklık sistemi yetersizlikleri ve diğer kanserler gibi çok sayıda hastalığın tedavisinde kullanılan bir tedavi yöntemidir.
Son yıllarda tüm dünyada yapılan kemik iliği nakil sayılarında belirgin artış dikkati çekmektedir. Avrupa ülkelerinde 2015 yılı itibarı ile gerçekleştirilen kemik iliği sayısı 42171’e ulaşmıştır. Genel eğilim ile uyumlu olarak Türkiye’de de kemik iliği nakillerinde özellikle son 15 yılda belirgin artış gözlenmektedir. Avrupa kan ve kemik iliği nakli birliği (EBMT) tarafından yayımlanan 2014 tarihine ilişkin raporda 2004-2014 döneminde Türkiye’nin nakil sayısı artış açısından Avrupa’nın ilk 4 ülkesi arasında yer aldığı görülmektedir.
Türkiye’de 2004 yılında 7 pediatrik ve 12 erişkin olmak üzere toplam 19 HKHN merkezi bulunmaktayken, bu sayı 2017 yılında 27 pediatrik ve 57 erişkin olmak üzere toplam 84’e ulaşmıştır. 2016 yılı itibarı ile ülkemizde 792 pediatrik, 3027 erişkin olmak üzere toplam 3819 HKHN işlemi gerçekleştirilmiş, toplam kemik iliği nakil sayısı 2017 yılında 4052’ye ulaşmıştır.
Sonuç olarak ülkemizin son 15 yıllık süreçte kemik iliği nakillerinde gelmiş olduğu nokta sevindiricidir. Bundan sonraki temel hedef sadece kemik iliği nakil sayılarının artırılması değil, nakil kalitesinin ve hasta sağkalımının gelişmiş ülkelerin seviyesine çekilmesi olmalıdır. Uygulamaya giren TÜRKÖK Projesi’nin bu bağlamda önemli katkı sağlayacağı açıktır.
CAR T Hücre Tedavileri
Bağışıklık sistemi vücuda dışarıdan giren maddeleri yabancı olarak kabul eder ve saldırarak yok etmeye çalışır.
CAR T hücre tedavisi, bağışıklık sisteminin bir parçası olan ve T lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerinin laboratuvarda belli bir kanser türüne karşı duyarlı hale getirilerek hastaya verilmesi ilkesine dayanmaktadır.
CAR T hücre tedavisinin nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için bağışıklık sistemi ve kanser ilişkisi hakkında biraz daha bilgi sahibi olmak yardımcı olabilir. Bağışıklık sistemi, vücuda yabancı maddeleri bu maddelerin yüzeyinde bulunan ve antijen adı verilen yapılar aracılığıyla tanır ve imha eder. Kanser hücreleri de yüzeylerinde bulunan özel bazı antijenlere sahiptir, ancak bağışıklık sistemi hücreleri (özellikle T lenfositler) bu antijenleri her zaman tanıyamaz, dolayısıyla kanser hücrelerinin vücuda yabancı olduğunu anlamakta zorluk çeker. Bu durum kanserin yayılmasını kolaylaştırır. T lenfositler bir kanser hücresinin antijenini tanımak için reseptör adı verilen yapıları kullanırlar. Reseptörlerin yardımıyla kanser hücresi üzerindeki antijene yapışıp onu ortadan kaldırırlar. Ancak uygun reseptöre sahip değillerse kanser hücresine bağlanamazlar ve hücrenin imha edilmesine yardımcı olamazlar.
CAR T hücre tedavisinde öncelikle bir kanser hastasının kanından T lenfositleri toplanır. Daha sonra laboratuvarda bu T hücreler üzerinde hastada bulunan kanserin antijenini tanıyan insan yapımı reseptörler (kimerik antijen reseptörü veya CAR olarak adlandırılır) yerleştirilir. Takiben, kansere saldıracak bu T hücreleri, hastaya damar yolu ile geri verilerek kanserli hücrelerle savaşması sağlanır.
Bu durum kişinin kendi bağışıklık sisteminin suni yollarla kansere duyarlı hale getirilmesi şeklinde özetlenebilir. Tedaviyi daha başarılı hale getirmek için bağışıklık sisteminin baş edeceği kanser hücresi sayısının azaltılması önemlidir. Bu amaçla, CAR T hücre tedavisinden önce birkaç gün önce hastaya kemoterapi verilebilir.
Günümüzde, Amerika Birleşik Devletlerinde kan ve lenf kanserlerinde kullanımı onaylanmış iki CAR T hücre tedavisi bulunmaktadır. Bu tedavilerin uzun süreli tam iyileşmeyle sonuçlanıp sonuçlanmayacağı henüz aydınlığa kavuşturulamamış olsa da birçok hasta tedaviden yarar görmüştür. Ancak CAR T hücre tedavisine bağlı ölümcül olabilecek yan etkiler de gözlenmiştir. Bilim adamları bu tedavi türünün uzun dönem yan etkilerini de araştırmaktadırlar. Farklı kanser türlerini tedavi etmeye yönelik diğer CAR T hücre tedavi çalışmaları devam etmektedir.
Türkiye’de Çocuklarda Hematopoetik Kök Hücre Nakli
Hematopoetik kök hücre nakli çocukluklarda birçok hastalıkta önemli tedavi yöntemlerinden biridir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsatlı yaklaşık 25 çocuk nakil merkezi vardır. Bu merkezlerde yılda 700 kadar çocuk hastaya kök hücre nakli yapılmakta ve Türkiye nüfus başına en çok nakil yapılan ülkeler arasında yer almaktadır. Çocukluk çağı kemik iliği nakil endikasyonları erişkinlere göre bazı farklılıklar göstermektedir. Erişkinlerde önemli bir grup olan otolog nakiller çocuk hastaların %10’u kadar küçük bir kısmını içerir. Ayrıca çocukluk çağı akut lösemilerinde kemoterapi ile tedavi olabilme şansı erişkin hastalara göre daha yüksek olduğu için nakil yapılan hasta sayısı daha azdır. Buna karşılık kanser dışı hastalıklar önemli bir hasta grubunu oluşturmaktadır. Ülkemizde akraba evliliğinin yaygın olması nedeniyle birçok kalıtsal hastalık daha sık görülmektedir. Bu hastalıkların büyük bir kısmında bugün için tek kesin tedavi yöntemi kök hücre naklidir. Türkiye’de özellikle batı ve güney bölgelerimizde önemli bir sağlık sorunu olan talasemi (akdeniz anemisi) nakil yapılan hastalarımız içinde ilk sırayı almaktadır. Bugüne kadar 1100’den fazla talasemili hastaya nakil yapılmıştır. Son yıllarda bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile birlikte deneyimli nakil merkezlerinde aile içi vericisi olmayan talasemili olgulara da gönüllü akraba dışı vericilerden kök hücre nakli yapılmakta ve son derece başarılı sonuçlar alınabilmektedir. Diğer bir grup olan primer immün yetersizlikli çocuklarda kök hücre nakli yaşamsal önem taşımaktadır. Bağışıklık sistemleri yetersiz olan bu çocuklar kök hücre nakli yapılamazsa yaşamlarının erken döneminde enfeksiyon nedeniyle kaybedilirler. Fanconi anemisi gibi kalıtsal geçiş gösteren bazı kemik iliği yetmezlikleri de sadece kök hücre nakli ile tedavi edilebilir. Literatürde seyrek rastlanan bazı metabolik hastalıklar ülkemizde daha sık görülmektedir. Osteopetrosis, Hurler sendromu, adrenolökodistrofi (Lorenzonun Yağı) çocuk nakil merkezlerimizde en çok nakil yapılan metabolik hastalıklar arasında sayılabilir.
