24.06.2014

THD KÖK HÜCRE BİYOLOJİSİ VE ARAŞTIRMALARI BİLİMSEL ALT KOMİTESİ

ÇALIŞTAY RAPORLARI

6-8 Mart 2014 tarihinde Antalya’da 8. Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Kök Hücre Tedavileri Kongresinin ilk günü 6 Mart 2014 tarihinde 20:30-24:00 saatleri arasında ‘Ulusal Kök Hücre Araştırmaları Çalıştayı’ gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştaya katılanlar ve alınan kararlar aşağıda rapor edilmiştir: 

1. MASA: Hematopoetik Kök Hücre ve Mikroçevre Çalışmaları

Oturum Başkanı: Dr. Emin Kansu;

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr.Ayşen Özcan

Dr.Betül Çelebi Saltık

Dr.Buket Erer

Dr.Duygu Uçkan Çetinkaya

Dr.Emin Kansu

Dr.Fatima Kaya

Dr.Fatma Visal Okur

Dr.Mehmet Şevki Uyanık

Dr.Meltem Özgüner

Dr.Mualla Çetin

Dr.Vural Kesik

Dr.Zeynep Arzu Yegin

2. MASA: Araştırma Amaçlı MKH Üretim Standardizasyonu ve Universal MKH hazırlanması çalışmaları, MKH’in Rejeneratif Tıp ve Doku Mühendisliğinde Kullanılması

Oturum Başkanı: Dr. Günhan Gürman;

Çalıştay Raporu:

Mezenkimal Kök Hücreler  (MKH)  özgün hücresel yapılarıyla, farklı dokuya dönüşebilme, immunmodulasyon, kültürde üretilebilme, immunojenitelerinin az olması gibi pek çok özellikleriyle, hücresel tedaviler ve rejeneratif tıp sahasında ümit veren ufuklar açmaktadır. Elde edilebildikleri kaynakların  çeşitliliği ve  heterojen içerikleri bu beklentilerin gerçeğe dönüşmesi için kapsamlı çalışmaları gerektirmektedir. Bu çalışmaların çeşitliliği, konunun orjinalitesinden ötürü çoğunun patent/buluş koruması altında olması, bazı çalışmaların endüstri bünyesinde yapılıyor olması, MKH üretim standardizasyonunu güncel noktada mümkün kılmamaktadır. Ancak tüm araştırıcı ve uygulayıcıların, aşağıda belirtilen takip ve uygulama önerilerinden yararlanabileceği düşünülmüştür.

1-Ulusal klinik araştırmalar veri tabanının oluşturulması.

2-Mezenkimal Kök Hücre uygulamaları yan etki takip platformu oluşturulması.

3-Bu konudaki bütün takip ve bildirimlerin Merkezi Etik Kurul sorumluluğunda yapılması gereklidir.

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr. Alp Can

Dr. Ferit Avcu

Dr. Günhan GÜRMAN

Dr. İkbal Ok Bozkaya

Dr. İlknur Kozanoğlu

Dr. Meltem Kurt Yüksel

Dr. Mevlüde Kurdal Okcu

3. MASA: MKH’in İmmünmodulasyonda (GVHH) Kullanılması

Oturum Başkanı: Dr. Mutlu Arat

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr.Deniz Sargın

Dr.Güldane Cengiz Seval

Dr.Gülsan Sucak

Dr.Leylagül Kaynar

Dr.Mehmet Ertem

Dr.Mustafa Pehlivan

Dr.Mutlu ARAT

Dr.Nilay Ermantaş

Dr.S.Sema Anak

Dr.Ülker Koçak

Dr.Vildan Özkocaman

4. MASA: Kordon Kanı Deneysel Çalışmaları, Ulusal Doku Bilgi ve Kordon Kanı Bankacılığı

Oturum Başkanı: Dr. Meral Beksaç;

Çalıştay Raporu:

PROJE ÖNERİLERİ

A. Kordon kanı deneysel çalışmaları, kordon kanı transplantasyonu

1.  Kordon kanı transplantı yapılmış hasta ve donorlerin annelerinden DNA eldesi ve transplant sonuçlarına HLAC uyumunun etkisi  (89 transplant) (Akdeniz 17, Ege 20, Erciyes 1, Gülhane 1, Antalya MP 21, Bahçelievler MP 3, Göztepe MP 26)

2.  Kordon kanı transplantında KIR ligand uyumunun engraftman ve GVHH/ GVL  üzerine etkisi 

3.  Türkiye ‘de related (4 KK, 80 KK+Kİ  )ve unrelated KK (89 transplant) transplant sonuçlarının (2010 sonrası) değerlendirilmesi

4.  KK Transplantı ile haploidentik transplant (103 transplant) sonuçlarının karşılaştırılması

5.  Eritilmiş KK ürünlerinde NGS ile KIR, HLA ve proliferasyona yönelik gen ifade profillerinin analizi

6.  Kordon kanlarında beta HCG düzeyi ve soluble HLA G’nin ölçümü ve GVHH ile ilişkisi

B. Ulusal  doku bilgi

1. Çeşitli merkezlerin doku tiplendirme laboratuvarlarında doku tiplendirmesi yapılmış sağlıklı vericilerin HLA verilerinin toplanarak Türkiye’deki haplotiplerin belirlenmesi

2. Türkiye’de çeşitli  merkezlerde çalışılmış vericilere ait HLA doku gruplarının çalışma bakanlığı aracılığı ile temini için dernek önderliğinde girişim başlatılması

C. Kordon kanı bankacılığı

1. Türkiye’deki KK bankacılığı için ihtiyaçların belirlenmesi 

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr.Ahmet Elmaağaçlı

Dr.Atilla Tanyeli

Dr.Canan Albayrak

Dr.Emine Zengin

Dr.Fatma Oğuz

Dr.Gülsün Karasu

Dr.M.Akif Yeşilipek

Dr.Mahmut Çarin

Dr.Meral Beksaç

Dr.Musa Karakükçü

Dr.Savaş Kansoy

Dr.Türkan Patıroğlu

5. MASA: Uyarılmış Pluripotent Kök Hücre (IPS) Çalışmalarının Ulusal Teşviki ve Ortak Proje Önerileri

Oturum Başkanı: Dr. Ali Turhan;

Çalıştay Raporu:

1-İPS tanımı:  Somatik bir hücrenin (farklılaşmış) bazı uyaranlar ile (viral vektör, miRNA) embriyonel (Pluripotent) düzeye yeniden programlanması. Bu hücrelerin NOD SCID farelere transferi sonrasında farelerde 6-8 hafta sonra teratom oluşturmaları.

2-Türkiyede İPS çalışmalarının durumu:

a) Konya Selçuk Üniversitesi: Yamanaka protokolü ile gingival fibroblastlardan İPS oluşturulması,

 b) KOÇ Üniversitesi: FMF hastalarında İPS hücresi elde edilmesi,

 c) GATA Genetik Laboratuvarı: miRNA+kimyasal bileşik  yöntemi ile İPS hücresi elde edilmesi,

 d) Ankara Üniversitesi: Spinal kord yaralanmasında kullanılmak üzere  kordon kanı hücrelerinden İPS elde edilmesi,

e) Yeditepe Üniversitesi: İPS hücrelerinin elde edilmesi ve endüstriyel alanda kullanılması,

f) Hacettepe Üniversitesi: Osteopetrozis ve Fankoni anemisinde İPS kullanımı  ile fizyopatolojik model oluşturulması,

g) Hacettepe Üniversitesi: İPS biyobanka prototip geliştirilmesi.

3-İPS çalışmalarının dünyadaki durumu :

Bazı hayvan türlerinden embriyonel kök hücre elde edilmesi çok zordur. Beklenmedik malign tümör hücreleri gelişebiliyor.

Retro ve lentiviral vektör kullanımı ile %30 tümör hücresi gelişebilmektedir.

Non-entegratif yollar ile İPS elde edilmesi daha güvenlidir (Örnek: miRNA).

Kas hücresi farklılaşması ve hematopoetik kök hücre elde edilememektedir.

İPS hücrelerinin ilaç toksitesi çalışmalarında kullanımı projesi.  İki uluslararası konsorsiyum var:

1: hastalık modeli gerçekleştirecek konsorsuyum,

2: Haplobank (Çin, Japonya, İngiltere, Fransa, İspanya, Avusturalya…).

Japonya'da Klinik çalışmalar, Amerika endüstriyel kullanım üzerine çalışmalar daha fazladır.

Japonya'da maküler dejenerasyon hastalarında ve Fransada Kalp yetmezliğinde İPS klinik çalışmaları başladı.

Avrupa topluluğu IMICALL 4000 farklı hastalık  modelinde  endüstriyel kullanım için İPS bankası oluşturdu.

4-Hedeflerin belirlenmesi:   

a)  Klinik hedefler: Hangi hastalıklarda kullanılacak? Makuler dejenerasyon, Nörodejeneratif Hastalıklar, Diyabet, Nörometabolik hastalıklar, hemofili, hemoglobinopati

b) Hastalık modellerinin gerçekleştirilmesi

a.  Dokuya spesifik ilaç bulmak

b.  Bazı mutasyonların tedavisi ve fenotipte etkisi

c)  İlaç endüstrisine yönelik toksisite ürünleri geliştirmek (Karaciğer)

d) Hedeflenmiş İPS hücreleri (NK, T-reg hücreleri gibi  immunoterapi)

e)  Ulusal İPS bankacılığı ( Yasal düzenlemeler ve kurultaylar)

f)  Etik unsurların yerine getirilmesi

g)  Teknik personelin eğitim ve IPS robotlarının yapılması

5- Çok merkezli çalışmalar:

a)  THD Kök Hücre alt grubu bünyesinde iPS komitesi oluşturulması

b) Ulusal çalışmalar

c)  Uluslararası çalışmalar

d) Yeni bir toplantı ile çalışma sonuçlarının değerlendirilmesi

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr. Ali Turhan

Dr.Begüm Gençer

Dr.Griscelli Annelise

Dr.Gülay Sezgin

Dr.Gülderen Yanıkkaya Demirel

Dr.H.Emel Özyürek

Dr.Hakan Özdoğu

Dr.Hale Ören

Dr.İbrahim Eker

Dr.Murat Yıldırım

Dr.Pınar Yurdakul

Dr.Salih Kozan

6. MASA: Tümör Aşısı ve Dentritik Hücre Çalışmalarının Ulusal Teşviki ve Ortak Proje Önerileri

Oturum Başkanı: Dr. Hayri Özsan;

Çalıştay Raporu:

1. Giriş ve Tanım:

Biyolojik yanıt modifiye ediciler. İmmun sistemin modülasyonu.

Koruyucu aşılar

Tedavi edici aşılar

Tümör /tumor antijeni / protein/ peptit, T-Hücre, Dendritik hücre exvivo uygulamaları

2. Türkiye'de Durum:

Trabzon KTU MM DH temelli aşı çalışması

3. Dünyada Durum:

Koruyucular:

FDA onaylı: Gardasil® ve Cervarix®, HPV 16-ve 18’e karşı Özellikle servikal kanser +vaginal vulvar, anal, penil ve orofarengeal kanserde koruma

Tedavi ediciler

Nisan 2010da sipuleucel-T (Provenge®, manufactured by Dendreon), metastatic prostat kanserinde hasta bazlı bireysel uygulama

4. Gelecekteki Hedefler:

5. Proje veya Çalışma (Retrospektif, prospektif) Önerileri:

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr.A.Muzaffer Demir

Dr.Fahir Özkalemkaş

Dr.Fatma Okur

Dr.G.Hayri Özsan

Dr.Hakan Akbulut

Dr.Hasan M.Özbaş

Dr.Mehmet Sönmez

Dr.Osman İlhan

Dr.Teoman Soysal

7. MASA: Kanser kök hücresi Çalışmalarının Ulusal Teşviki ve Ortak Proje Önerileri,

Oturum Başkanı: Dr. Ali Uğur Ural;

Çalıştay Raporu:

1. Giriş ve Tanım: Kanser kök hücresi, kök hücrelerin tüm özelliklerini gösterebilen, bilinen kanser tedavilerine direnç gösteren, hücre gelişim basamaklarının herhangi bir kademesinden kaynaklanabilen, kanserin başlama, ilerleme ve metastazından sorumlu olan hücredir. Kanser kök hücresinin şu özellikleri taşıdığı kabul edilir; a) Kendi-kendini yenileme, b) Çok yönlü farklılaşabilme, c) Kanser başlatabilme, d) Apoptoza direnç. Normal kök hücrelerde olduğu gibi Notch, Wnt/βCatenin and SHH gibi kendi-kendini yenileme yolaklarını kullanır. Homing ve metastaz için CXCL12/CXCR4 aks’ını kullanır.

2. Türkiye'de Durum: PubMed’de Türkiye ve Kanser Kök Hücre taramasında;

a) Ege Üni. Histoloji ve Embriyoloji AD.’den G.Oktem ve ark. Int J Gynecol Cancer 2012 22(1):23-9. dergide “Cancer stem cell and embryonic development-associated molecules contribute to prognostic significance in ovarian cancer” başlıklı makalelerinde hasta over tümör örneklerinde c-kit, Notch1, Jagged1, and Delta1 ifadesini immünohistokimya ile incelemişler ve klinikle karşılaştırmışlardır.

b) Yeditepe Üni. Genetik ve Biyomühendislik Bl.den Vildan Betul Yenigun, Int J Mol Med. 2013, (6):1477-83 dergisinde ”Response of CD44+/CD24-/low breast cancer stem/progenitor cells to tamoxifen‑ and doxorubicin‑induced autophagy” başlıklı yazılarında MCF-7 meme kanseri hücre dizisinden CD44+/CD24-/low hücre seleksiyonu ile sitotoksisite çalışması yapmışlardır.

c) Uludağ Üni. Biyokimya AD.dan Engin Ulukaya PLoS One. 2013 May 10;8(5) dergisinde “Differential cytotoxic activity of a novel palladium-based compound on prostate cell lines, primary prostate epithelial cells and prostate stem cells” başlıklı yazılarında hasta örneklerinden CD133 hücre seleksiyonu ile palladium bileşikleri ile sitotoksisite assay çalışmışlardır. d) Ege Üni.den A.Yurtsever Hum Cell. 2013 Sep;26(3):105-13 dergisinde “Assessment of genetic markers and glioblastoma stem-like cells in activation of dendritic cells” başlıklı yazılarında Glioblastoma örneklerinden CD133/1 and CD111 hücre seleksiyonu ile dendritik hücre çalışması yapmışlardır. e) Bezmi Alem Üni.den E. Aydemir J Neurosurg. 2012 Apr;116(4):810-20 dergisinde “Characterization ofcancer stem-like cells in chordoma” başlıklı yazılarında Chordoma örneklerinden CD133 and CD15 hücre seleksiyonu ile kanser- kök hücresi benzer hücreleri izole etmişlerdir. f) ClinicalTrials.gov.a  NCT01820546 kayıt no ile “Cancer stem cells in Multiple Myeloma” başlıklı çalışma ile Ankara Üni. Hematoloji BD.dan Mehmet Özen M.M hasta örneklerinde flow ile tanıda ve tedaviden 3 ve 6 ay sonra inceleme yapacaklardır.

3. Dünyada Durum: İlk olarak dünyada 1983 yılında Mackillop tarafından tümör içerisindeki bazı hücrelerin tümörü başlatabileceği düşüncesiyle “Kanser Kök Hücresi” kavramı ortaya atılmıştır (Yang Y.M. & Chang J.W. (2008) Current status and issues in cancer stem cell study. Cancer Investigation 26:741-755). 1994 yılında da Lapidot ve ark. AML’li bir hastanın CD34+CD38- popülasyonundaki hücrelerden 5x103 tanesini NOD/SCID farelere aktararak tümörü oluşturmuşlar, ancak CD34+CD38+ popülasyonundan alınan hücrelerle tümör başlatılamamıştır. (Lapidot T et al. (1994) A cell initiating human acute leukemia after transplantation into SCID mice. Nature 367:645-648).

ClinicalTrials.gov. da kayıtlı 53 çalışma mevcuttur.

4. Gelecekteki Hedefler: Tüm kanser tiplerinde kanser kök hücrelerin izolasyonu ve direkt olarak bu hücreyi veya yolaklarını hedefleyen tedavilerin geliştirilmesi.

5. Proje veya Çalışma (Retrospektif, prospektif) Önerileri:

1. KML kanser kök hücresinin TKI tedavisi alan hastalarda hastalık gidişine etkisi;
   Yeni tanı KML’li hastalarda akım sitometri ile CD34+/CD38- ve BCR/ABL+ hücre popülasyonu kantitatif olarak belirlenecektir. Bu hastalar 12 ay süre ile TKI tedavisi altında izlenecekler, ELN 2013 kriterlerine göre TKI yanıtı monitörize edilerek belirlenecektir. Yanıt durumu ile hastalık başlangıcındaki CD34+/CD38- ve BCR/ABL+ hücre popülasyonu arasındaki korelasyonlar istatistiksel olarak karşılaştırılacaktır.

2. MM hastalarında otolog nakil sırasında kök hücre ürünündeki kanser kök hücresinin tx seyrine etkisi;

Otolog kök hücre nakli uygulanacak MM hastalarında verilecek üründen myelom kanser kök hücresinin (CD38+/CD138-/CD20 low/CD27+/CD34+) yüzdesine bakılacaktır. Elde edilecek sonuçlar tx başarısı ve hastalık seyri üzerine etkisi değerlendirilecektir.

Çalıştaya katılan üyeler:

Dr. A. Emin Kürekçi

Dr. Ahmet Emre Eşkazan

Dr. Ali Uğur Ural

Dr. Hakan Akbulut

Dr. İbrahim Haznedaroğlu

Dr. İlknur Kozanoğlu

Dr. Mehmet Özen

Dr. Muhit Özcan

Dr. Tuğrul Elverdi

Dr. Zahit Bolaman